تحلیل مضمون مفاهیم ارتباطات و توسعه در مفاد برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران

در نگاه توسعه پایدار و جامعه اطلاعاتی حاصل از آن، قواعد برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری توسعه در جهان تغییر کرده و تحت تأثیر متغیرهای ارتباطات، فرصت‌های فراوانی برای پیشرفت کشورهایی ایجاد شده است که در مراحل آغازین توسعه بوده‌اند. بر این اساس، نگاه بنیادین به ارتباطات در سطح کلان برنامه‌های توسعه بسیار ضروری است. این امر نیازمند تحلیل و آسیب‌شناسی برنامه‌های پیشین و ارزیابی نقاط قوت و ضعف آن‌هاست. این مقاله در پی آن است تا با رویکرد تحلیل مضمون، مواد ارتباطی برنامه چهارم و پنجم توسعه را تحلیل کند و به مضامین سازمان‌دهنده و فراگیر که در بطن برنامه قرار داده شده است، دسترسی یابد. نتایج نشان می‌دهند در دو برنامه فوق به ابعاد فنی و کمّی ارتباطات بیشتر پرداخته شده است و جنبه‌های کیفی و محتوایی آن همچون آینده‌پژوهی، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، رسانه‌های نوین، شبکه‌های اجتماعی، زندگی مجازی، آزادی کسب و انتشار اطلاعات و نیز حرکت به سمت جامعۀ دانایی‌محور، کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. با توجه به این یافته‌ها، مقاله حاضر می‌کوشد با نگاه انتقادی قدمی در راستای تبیین نقش ارتباطات در تدوین برنامه‌های توسعه بردارد تا در برنامه‌ریزی‌های جدید با نگاه به درون کشور و براساس شاخص‌های هویت ایرانی اسلامی توجه بنیادی‌تری به برنامه‌ریزی ارتباطات صورت گیرد